Het komt regelmatig voor dat iemand die schade heeft geleden deze schade niet op voorhand kan begroten. Ook lukt het de rechter niet altijd om tijdens de civiele procedure de precieze schade vast te stellen. In dergelijke gevallen kan een zaak naar de schadestaatprocedure worden verwezen.
Wat is er in die procedure mogelijk en, misschien belangrijker, wat niet?
Schadestaatprocedure: regel of uitzondering
In art. 6:97 BW is vastgelegd hoe de rechter schade moet begroten: op de wijze die het meest met de aard ervan in overeenstemming is. Concrete schadebegroting is daarbij het uitgangspunt, het alternatief is abstracte schadebegroting. In ieder geval moet het tot begroting van de volledige schade komen.
Op grond van art. 612 Rv moet de rechter, voor zover mogelijk, de schade in het vonnis begroten. Als dat niet mogelijk is, dan mag de rechter een partij veroordelen tot het betalen van schadevergoeding nader op te maken bij staat. Verwijzing naar de schadestaatprocedure is dus een uitzondering.
Hoe kom je in de schadestaatprocedure terecht?
Om in de schadestaatprocedure terecht te komen moet in de hoofdprocedure de grondslag voor de aansprakelijkheid worden vastgesteld. Ook moeten er feiten zijn gesteld op grond waarvan de mogelijkheid dat schade is geleden aannemelijk is (anders zal de vordering immers niet kunnen worden toegewezen). Kan de rechter onmogelijk de schade begroten, dan zal hij de zaak naar de schadestaat verwijzen.
Partijen kunnen vragen om verwijzing naar de schadestaatprocedure. De rechter hoeft aan dat verzoek geen gehoor te geven. De bevoegdheid ligt namelijk bij de rechter. Als de rechter zich in staat acht om zelf de schade te begroten, dan doet hij dat. Omgekeerd kan het ook: als partijen concrete schade vorderen, dan kan de rechter alsnog de zaak naar de schadestaatprocedure verwijzen.
Mogelijkheden en risico’s
Eiser/verzoeker
Vanuit de eisende kant bezien biedt de schadestaatprocedure een partij de mogelijkheid om tot dagvaarding over te gaan, ook als op dat moment de omvang van de geleden en nog te lijden schade nog niet wordt opgegeven. In een hoofdprocedure kan dan over de aansprakelijkheid worden geoordeeld en zo nodig kan de precieze schade vervolgens in de schadestaatprocedure worden vastgesteld. Soms zal de schadestaatprocedure niet eens nodig zijn: op het moment dat de rechter één van de partijen schadeplichtig oordeelt, kan dat een goed startpunt vormen voor (hernieuwde) onderhandelingen tussen partijen.
Er zijn voor de eisende partij ook risico’s en nadelen verbonden aan de schadestaatprocedure. De procedure duurt langer; na de hoofdprocedure volgt immers nog een tweede procedure. Met de verwijzing op zich ben je er nog niet; het uiteindelijke oordeel in de schadestaatprocedure kan luiden dat er geen schade is. Voor verwijzing naar de schadestaatprocedure hoeft immers slechts aannemelijk te zijn dat er schade is geleden.
Gedaagde/verweerder
Ook voor de verwerende partij kan een verwijzing naar de schadestaat zowel mogelijkheden als risico’s met zich brengen. In de schadestaatprocedure kan de verwerende partij – los van een inhoudelijke betwisting van de schadebegroting van de eisende partij – alle verweren voeren die zien op de inhoud en omvang van zijn schadevergoedingsplicht (causaliteit, eigen schuld, verjaring, voordeelstoerekening, matiging, methode en maatstaf schadebegroting). Een verwijzing naar de schadestaat betekent niet dat alles verloren is: uiteindelijk kan geoordeeld worden dat er geen schade is geleden. Wel geldt ook voor de verwerende partij dat de oplossing van het geschil door de schadestaatprocedure langer duurt.
Verhouding tussen hoofd- en schadestaatprocedure
Om goed te begrijpen wat er nu in de hoofdprocedure aan de orde komt en wat er nog in de schadestaatprocedure naar voren kan worden gebracht, zijn twee uitspraken van de Hoge Raad belangrijk.
De eerste is een redelijk recente uitspraak van de Hoge Raad van 24 juni 2016, gedaan in de (langlopende) procedure tussen voetbalclub Vitesse en de Provincie Gelderland (op ons Cassatieblog uitgebreid besproken. In die uitspraak heeft de Hoge Raad andermaal bevestigd dat de grondslag voor de aansprakelijkheid in de hoofdprocedure wordt vastgesteld; in de schadestaatprocedure kan niet meer aan die grondslag worden getornd.
De andere uitspraak is iets ouder, namelijk van 25 januari 2013. De Hoge Raad oordeelde in deze zaak dat in de schadestaatprocedure slechts schadeposten aan de orde kunnen komen die zijn veroorzaakt door de in de hoofdprocedure vastgestelde tekortkoming. Het is echter onverschillig of die schadeposten reeds in de hoofdprocedure waren gesteld (art. 615 Rv). Op ons Cassatieblog wordt deze uitspraak nog uitgebreider besproken.
Resumerend
De schadestaatprocedure is kortom een geheel eigen procedure met eigen kenmerken en daarbij behorende kansen en uitdagingen. In sommige zaken ligt de schadestaatprocedure voor de hand, in andere zaken helemaal niet. De invloed van partijen op de uiteindelijke keuze voor deze procedure is beperkt, omdat de rechter de knoop doorhakt. Het is in ieder geval goed om bewust te zijn van wat er wel en niet mogelijk is, zodat je niet voor een vervelende verrassing komt te staan!
